بار اثبات در دعوای اعسار از پرداخت محکوم به
آیا می دانستید که در دعوای اعسار از پرداخت محکوم به همیشه اینگونه نیست که خواهان ملزم به اثبات ادعای خود باشد.شخصی که ادعای اعسار از محکوم به مطرح می کند، به علت نداشتن مالی به جز مستثنیات دین و یا به علت عدم دسترسی به اموال خود از پرداخت دینی که بر عهده اوست اظهار عجز می کند. اشتغال ذمه محکوم علیه مشمول یکی از دو فرض زیر است
الف-در برابر بدهی و دینی که بر ذمه دارد، مالی تحصیل کرده است. به عنوان مثال اتومبیلی خریده است و نسبت به پرداخت ثمن ذمه او مشغول شده است.
ب- بدون تحصیل مال برای او اشتغال ذمه ایجاد شده است. به عنوان مثال در پی بی احتیاطی، سبب ورود زیان به شخصی شده است و یا در عقد نکاح پرداخت مهری به ذمه گرفته باشد و یا این که از کسی ضمانت کرده باشد.
در فرض اول اصل بر ملانت مدعی اعسار است. دلیل این امر اصل استصحاب سابقه است. سابقه همان تحصیل مالی می باشد که موجب ذمه مدعی اعسار شده است. در این حالت چون اصل استصحاب و اصل ایسار (با همان اصل ملانت) با ادعای خلاف که همان ادعای نداری است مواجه شده است، اثبات ناتوانی مالی بر عهده مدعی اعسار است. ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، در جایی که اعلام نموده «مدیون باید اعسار خود را ثابت کند » به این نکته اشاره دارد.
اما در فرض دوم، مدعی اعسار از ارائه دلیل نداری معاف است و خوانده باید ملانت مدعی اعسار را ثابت کند.فرض دوم نیز منطبق با اصل استصحاب است. زیرا وقتی علم و یقین وجود دارد که مدعی اعسارسابقا در قبال اشتغال ذمه مالی دریافت نکرده، بنابراین حالت سابق وی نداری است و این حالت نیز استصحاب می شود و خلاف اصل استصحاب باید توسط محکوم له یا دائن اثبات شود و اگر دائن نتواند ملائت فعلی با سابق مدعی اعسار را اثبات کند، حکم به اعسار محکوم علیه داده خواهد شد. مشروط بر اینکه مشارالیه مطابق تشریفات آیین دادرسی مدنی یک سوگند اقامه کند.
منبع:کتاب آیین دادرسی اعسار از محکوم به